Ukrayna, Rusya'dan bağımsız Ortodoks Kilisesi kurma girişimlerinde sona geldi. Kiev'de yeni Ukrayna Ortodoks Kilisesi'nin kuruluşu ilan edildi. Rusya-Ukrayna kiliseler krizi nasıl bu noktaya geldi? Fener Rum Patrikhanesi'nin rolü ne? Karar siyaset cephesinde hangi gelişmelere yol açabilir?
Ukrayna-Rusya geriliminin başladığı 2014 yılından bu yana Ortodoks dünyasının gündeminde olan kiliseler krizi, Ukrayna Ortodoks Kilisesi'nin bağımsızlığı tartışmalarıyla iyice alevlendi.
Kiev'deki Ayasofya Katedrali'nde dün Ukrayna'daki üç Ortodoks kilisesinden din adamları ve Devlet Başkanı Poroşenko bağımsız kilisenin kuruluşunu ilan etti.
Yeni birleşik kilisenin lideri seçilen Mitropolit Epifaniy'in, kiliseye otosefallik (bağımsızlık) tanıyan "tomos" adlı özel kararnameyi Fener Rum Patriği Bartholomeos'tan teslim almak için 6 Ocak'ta İstanbul'a gitmesi bekleniyor.
Kararı meydanda toplanan binlerce kişinin önünde duyuran Poroşenko, "Bugün tarihe kutsal bir gün olarak geçecek. Bugün Rusya'dan nihai bağımsızlığın elde edildiği gün. Bu, Putinsiz ve Kirillsiz (Moskova Patriği) bir kilise" dedi.
Ukrayna Devlet Başkanı Petro Poroşenko ile Fener Rum Patriği Bartholomeos arasında, Ukrayna Ortodoks Kilisesi'nin Moskova Patrikhanesi'nden ayrılması süreciyle ilgili iş birliği anlaşması imzalanmıştı.
Fener Rum Patrikhanesi, Ukrayna Ortodoks Kilisesi'nin bağımsızlık talebini kabul etmişti.
Fener Rum Patrikhanesi ile Moskova Patrikhanesi arasındaki ilişkileri kopma noktasına getiren gelişmeler, Rusya ile Ukrayna'nın yanı sıra tüm Ortodoks dünyasını, Batı'yı ve Türkiye'yi de yakından ilgilendiriyor.
Sorun nasıl ortaya çıktı?
Ukrayna Ortodoks Kilisesi yüzyıllardır Moskova Patrikhanesi'ne bağlı.
Sovyetler Birliği'nin 1991 yılında dağılmasından bu yana Kiev, Moskova'dan tamamen bağımsız bir Ukrayna Ortodoks Kilisesi'nin hayalini kuruyordu.
2014 yılında Rusya'nın Kırım'ı ilhak etmesi ve Ukrayna'nın doğusunda çatışmaların başlamasının ardından Kiev için bu konunun önemi daha da arttı.
Moskova'nın, Rusya Ortodoks Kilisesi'ni Ukrayna'ya etkide bulunmak için en kilit araçlardan biri olarak kullandığını savunan Kiev, kilise konusunun "ulusal güvenlik sorunu" olduğunu savunuyor.
Fener Rum Patrikhanesi ile Moskova arasında kriz nasıl başladı?
Ukrayna'da üç Ortodoks kilisesi bulunuyordu. Daha önce bunlardan yalnızca biri, Moskova Patrikhanesi'ne bağlı olan Ukrayna Ortodoks Kilisesi dünyadaki diğer Ortodoks kiliseleri tarafından tanınıyordu. Kiev Patrikhanesi Ukrayna Ortodoks Kilisesi ve Otosefal Ukrayna Ortodoks Kilisesi, Rusya tarafından "bölücü gruplar" olarak tanımlanıyor.
Ukrayna'da Ortodoks dünyasının tanımadığı kiliseler, bu senenin nisan ayında Fener Rum Patrikhanesi'ne başvurarak, otosefallik (özerklik) talep etti. Ukrayna Parlamentosu da bu talebin arkasında durdu.
Bunun üzerine Moskova ise adeta küplere bindi. Ukrayna'daki tek meşru kilise olarak Moskova'ya bağlı Ukrayna Ortodoks Kilisesi'ni gören Rusya Ortodoks Kilisesi, Kiev'in bağımsız kilise talebinin kabul edilmesi üzerine Fener Rum Patrikhanesi ile tüm ilişkilerini kesme kararı aldı.
Fener Rum Patrikhanesi, bugünkü Ukrayna topraklarının ruhani yönetim hakkının 17'inci yüzyılda geçici olarak Rusya Ortodoks Kilisesi'ne verildiğini, Moskova'nın daha sonra yasa dışı şekilde bu toprakları ilhak ettiğini savunuyor.
Bu açıklama, Ukrayna'da Moskova Patrikhanesi'ne bağlı olan kilisenin de Fener Rum Patrikhanesi için meşruluğunu tartışmalı hale getirdi.
Moskova ve Fener Rum Patrikhanesi arasındaki bir diğer anlaşmazlık ise, kiliselere otosefallik verilmesi konusu.
Ortodoks dünyasında "eşitler arası birinci" (primus inter pares) kabul edilen Fener Rum Patrikhanesi, kiliselere bağımsızlık tanıma hakkını yalnızca kendisinde görüyor.
Moskova ise, Fener Rum Patrikhanesi'nin yetkilerini aştığını, otosefallik kararının kiliselerin kendi içinde alınması gerektiğini savunuyor.
BBC
Güncelleme Tarihi: 17 Aralık 2018, 07:08
