İngiltere’nin Brexit sürecine girmesiyle birlikte adadaki İngiliz üslerinin statüsü de tartışılır hale geldi. Avrupa Komisyonu, Güney Kıbrıs’a bir mektup göndererek, adadaki İngiliz üslerinin statüsünün yeniden belirlenmesi istedi.
Mektupta, “Yabancı ülkelerin AB onayı olmadan, AB topraklarında askeri üs bulundurmaya hakkı olmadığı” hatırlatıldı. Ayrıca üslerde çalışanların oturma izinleriyle ilgili statünün de yeniden görüşülmesi talep edildi. Şu sıralar, Rum Dışişleri ile İngiliz Dışişleri’nin bu konuda “pürüz” çıkmaması için mutabık kaldıkları bilgileri geliyor.
İngiltere’nin üslerin bir kısmı ile ilgili verdiği sözler…
İngiltere’nin Kıbrıs’ta Dikelya ve Ağrotur bölgelerindeki iki üssü bulunuyor. İki üs, toplamda 256 kilometrekarelik bir alanı kapsıyor. Üslerde 3 bin civarında İngiliz askeri görev yapıyor. İngiliz üsleri 1960 Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasası’na ve anlaşmalarına göre “Egemen” statüsüne sahip. İngiliz üsleri, uluslararası hukuka göre Kıbrıs Cumhuriyeti’nin bir parçası değil.
Birleşik Krallık son olarak, üslerini bırakmak istediğine dair herhangi bir açıklamada bulunmamasına rağmen, Kıbrıs’ta bir anlaşamaya varılması halinde üslerden yaklaşık yüzde 1 kadar oranın devredilebileceği siyasi kulislerde konuşuluyor. Dönem dönem bu yöndeki söz, siyasi çevrelerde tekrarlanıyor. Nitekim hatırlanacağı üzere, İngiltere, Annan Planı kapsamında üsler bölgesindeki 117 kilometrekarelik tarımsal alanı, yeni oluşturulacak devlete bırakmayı önermişti.
İngiliz üslerinin kapladığı alanın yüzde 60’ı özel mülkiyete ait topraklardan oluşuyor ve bu bölgelerde özel izinle tarım yapılıyor. Ayrıca, üslerde personel ailelerinden oluşan bir nüfus var. 2010 verilerine göre bu rakam 8 bin civarında.
İngiltere, Kıbrıs’ın yaklaşık yüzde üçüne sahip bir ülke olarak egemenliğini kaybetmeyi kolay kolay göze almak istemiyor. Bu nedenle hiçbir zaman üslerin tamamının verilmesi gibi bir öneriyi gündeme getirmedi.
İngiltere, her ne kadar garantörlük konusunda tarafların vereceği karara uygun davranacağını çeşitli dönemlerde yapılan açıklamalarla ortaya koysa da adada askeri üsler gibi bir gücü elinde bulundurduğu için bugüne kadar rahattı.
Özel anlaşma
2004 yılında Kıbrıs Cumhuriyeti, AB ile imzaladığı Katılım Anlaşması’nda, İngiliz üslerini bir nevi garanti altına aldı. Rum yöneticiler, AB ile iki anlaşma imzaladılar. Bunlardan biri AB Katılım Anlaşması, diğeri ise adadaki İngiliz üslerinin varlığını koruyan anlaşmaydı. Buna göre, İngiliz üsleri, AB’nin hakimiyet alanı dışında tutulmuştu. Bunun, İngiltere’nin, adada çok daha uzun yıllar kalmayı planladığına yönelik bir işaret olduğu düşünülüyordu.
Rum Yönetimi, geçtiğimiz aylarda Avrupa Konseyi’ne mektup göndererek, AB Katılım Anlaşması’nın üçüncü maddesine atıfta bulunulmuş ve AB - İngiltere müzakerelerinde, adadaki İngiliz Üsleri'nde ikamet eden kişileri de göz önünde bulundurmasını istemişti.
Annan Planı’nda İngiliz Üsleri
2004 yılında Annan Planı Kuruluş Anlaşması’nda yer alan Ek Protokol’de İngiltere’nin Ağrotur ve Dikelya üslerinin bazı kısımlarında egemenliğinden vazgeçme niyeti yazılı olarak kayda geçti. Buna göre , “Büyük Britanya Birleşik Krallığı, Kuzey İrlanda, Kıbrıs, Yunanistan ve Türkiye Birleşik Krallık hükümetinin, Ağrotur Egemen Üs bölgelerinde ve Dikelya Egemen Üs Bölgelerinde bazı kısımlarındaki egemenliklerinden vazgeçme niyetlerini hayata geçirmeyi sağlamak arzusu ile aşağıdaki maddeler üzerinde mutabık kalmışlardır” ifadelerine yer verilmişti.
Madde 1
Birleşik Krallığın egemenliğinden vazgeçtiği alanlar Protokolun Ek kısmında açıklanmıştır. Bu alanlar bu protokolde vazgeçilen alanlar olarak anılacaktır.
Madde 2
1. Bundan böyle vazgeçilen bölgelerde Birleşik Krallığın, Ağrotur Egemen Üs bölgelerinde veya Dikelya Egemen Üs Bölgelerinde uygulanmakta olan tüm uluslararası yükümlülük ve sorumlulukları, Birleşik Kıbrıs Cumhuriyetine ait olacaktır.
2. Vazgeçilen alanlara uygulandıkları cihetle daha önce Birleşik Krallık tarafından kullanılan tüm uluslar arası haklar ve çıkarlar bundan böyle Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti tarafından kullanılacaktır.
Madde 3
Vazgeçilen alanlarda, egemen üs bölgeleri idaresi veya Birleşik Krallık veya onlar adına, bu Protokol’ün yürürlüğe girmesinden hemen önce üstlenmiş olan tüm hukuki sorumluluklar ve yükümlülükler, o tarihten itibaren Kıbrıs veya adına üstlenmiş olacaktır.
Madde 4
Vazgeçilen alanda bulunan Birleşik Krallık hükümeti veya Egemen Bölgenin idaresi altında olan taşınmaz mülkler Kuruluş Antlaşmasının İlave B, Kısım III’üne tabii olacaktır. Vazgeçilen alanda bulunan ve Kuruluş Antlaşmasının İlave E, 1. bölümün 2. paragrafı altında Egemen Üs Bölgenin İdaresine geçen sair taşınmaz mallar bu protokolun yürürlüğe girmesi ile Kıbrıs’ın mülkiyetine geçecektir.
Güncelleme Tarihi: 06 Nisan 2017, 07:32
