Ülkemizde Mart 1975’e kadar bir devlet dairesi olarak görev yapan, Bakanlar Kurulu’nun 6216 sayılı kararıyla 1 Mart 1975 tarihinden itibaren de devlet kurumuna dönüştürülen Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu (KIB-TEK), özerk bir yapıda olması gerekirken siyasilerin oyuncağı oldu.
Yolsuzluk, usulsüzlük, şaibe barındıran birçok karar ve uygulamayla anılan KIB-TEK, son 5-6 yıldır ülke gündeminin ilk sırasında yer alıyor.
KIB-TEK’teki ‘vurgun’ iddiaları 2000’li yıllarda gündeme geldi…
Sayıştay Başkanlığı’nın kurumun gelir-gider hesapları üzerinde yaptığı incelemede “zimmete para geçirme” suçu tespit edildi; gerekli girişim yapıldı, zarar karşılandı ancak bu durum geriye dönük hesapların da daha detaylı incelenmesi için düğmeye basılmasını sağladı.
Usulsüz şekilde kuruma yapılan istihdamlar konusu da o dönemlerde gündemi epeyi meşgul etti. Yapılan şikayet üzerine Ombudsman tarafından yapılan araştırma sonucunda hazırlanan raporda, işe alımların yasaya aykırı şekilde yapıldığı tespiti yer aldı.
KIB-TEK’in adı bunun gibi birkaç sansasyon yaratan karar ve uygulama sonrası daha çok duyulmaya başladı.
Akaryakıt alımı ile ihalesi, yedek parça alımında yolsuzluk, evrakta sahtecilik, Teknecik Elektrik Santrali’nin durumu gibi konularla sık sık gündeme gelen KIB-TEK, birçok iddianın yuvası da oldu.
Kamu gelir, gider ve işlemlerini denetleyen, herhangi bir bulgu saptaması durumunda hazırladığı raporu Cumhuriyet Meclisi ile Bakanlar Kurulu’na veya gerekmesi halinde Hukuk Dairesi’ne bildiren Sayıştay Başkanlığı yıllardır KIB-TEK’le ilgili raporlar hazırlıyor.
KIB-TEK’e yönelik bugüne kadar yayımlanan ve içeriğinde birçok yolsuzluk/usulsüzlük yapıldığını belgeleyen Sayıştay raporlarına bakıldığında, bazı dosyaların yargı yoluyla aydınlatıldığı, bazılarının da şaibeli bir şekilde bırakıldığı görülüyor.
Cumhuriyet Meclisi Sayıştay Komitesi’nin yeni yasama yılındaki gündeminde KIB-TEK’le ilgili 1997 yılından kalma yani 25 yıl öncesine dayanan raporlar dahil toplam 13 dosya bulunuyor.
Sayıştay tarafından hazırlanan bu dosyaların birçoğu gerekli araştırmaların yapılması için Mali Polis ile Başsavcılık’a gönderildi ancak hem yargı sürecinin yavaş ilerlemesi, hem de araştırma yapacak polis sayısının az olması nedeniyle bu raporlar zaman aşımına uğradı.
KIB-TEK’le ilgili araştırma ve soruşturma yapan Ombudsman’ın da kurumla ilgili yayımladığı birçok raporda, hukuka aykırı yapılan işlemler olduğu görülüyor.
Kurumla ilgili Başbakanlık Denetleme Kurulu da soruşturma raporları hazırladı.
Tüm raporlar incelendiğinde, gündemdeki iddialar değerlendirildiğinde KIB-TEK’teki vurgunların milyon doları bulduğu görülüyor.
KIB-TEK’teki çalkantılar devam ederken, Cumhuriyetçi Türk Partisi (CTP) milletvekili Salahi Şahiner de kurumun son 3 yıllık dönemde fiyat ayarlamaları zamanında yapılmadığı için yaklaşık 2 milyar TL zarara uğratıldığını savunuyor.
Şahiner’in bir başka iddiası ise, KIB-TEK’in son 3 ayda güneyden alınan elektrik dahil yaklaşık 500 milyon TL daha zarara uğratıldığı yönünde…
KIB-TEK eski Asbaşkanı Yusuf Avcıoğlu da, ihalesiz yakıt alımlarının KIB-TEK’i uğrattığı maddi zararın yaklaşık 5 milyon 200 bin dolar olduğunu savunuyor.
25 yıllık rapor bile var
Cumhuriyet Meclisi Sayıştay Komitesi’nin yeni yasama yılındaki gündeminde KIB-TEK’le ilgili 1997 yılından kalma yani 25 yıl öncesine dayanan raporlar dahil toplam 13 dosya bulunuyor. Gündemde görüşülmeyi bekleyen raporlar ise ayrı…
Sayıştay tarafından hazırlanan bu dosyaların birçoğu gerekli araştırmaların yapılması için Mali Polis ile Başsavcılık’a gönderildi ancak hem yargı sürecinin yavaş ilerlemesi, hem de araştırma yapacak polis sayısının az olması nedeniyle bu raporlar bir türlü sonuçlandırılmadı.
Yargı süreci tamamlanamadığı için de raporlar komite gündeminden düşmedi.
Buna göre Sayıştay Komitesi’nin gündemindeki dosyalar şöyle;
“1. KKTC Elektrik Kurumu 1.1.2000-28.2.2001 Dönemi Tahsilatlarına İlişkin Denetim Raporu
2. KKTC Elektrik Kurumu 1.1.1999-31.12.1999 Dönemi Tahsilatlarına İlişkin Denetim Raporu
3. KKTC Elektrik Kurumu’nda Tespit Edilen Yolsuzluklar Hakkında Sayıştay Raporu
4. KKTC Elektrik Kurumu’nun Bağımsız Denetim Hizmeti Satın Alımına İlişkin Sayıştay Denetim Raporu
5. KKTC Elektrik Kurumu’nun 1 Ocak 1997-31 Aralık 1997 Dönemi Tahsilatlarına İlişkin Sayıştay Denetim Raporu
6. KKTC Elektrik Kurumu’nun Dizel Jeneratör Santral Projesi İhalesine İlişkin Sayıştay Denetim Raporu
7. KKTC Elektrik Kurumunun Borç Alacak Dengesi İle Genel Durumu Hakkında Sayıştay Denetim Raporu
8. Elektrik Kurumu Yanık Hurda Trafolar ile Hurda Malzeme Satış İhalesi Hakkında Sayıştay Denetim Raporu.
9. KKTC Elektrik Kurumu Toplu İş Sözleşmesinin 13’üncü Maddesi Gereği Gerçekleştirilen İhaleye İlişkin Sayıştay Denetim Raporu
10. Elektrik Kurumu’nun H. Kıb-Tek/04 Referanslı 132 KV Lefkoşa TM-Güneşköy TM Enerji İletim Hattı Hakkındaki Sayıştay Denetim Raporu
11. Elektrik Kurumu ile Aksa Enerji Üretim A.Ş Arasında İmzalanan Kalecik-II Sözleşmesine İlişkin Hazırlanan Ek Protokol-1 Taslağı Hakkındaki Sayıştay Denetim Raporu
12. Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu’ndaki 2014-2016 Döneminde Yönetim Kurulu Kararıyla “Hizmet Alımı” Adı Altında Gerçekleştirilmesi Gereken Geçici İşçi İstihdamları ve Uygulamalarına İlişkin Sayıştay Denetim Raporu
13. Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu’nun “60/80A Cut-Out” Alımına İlişkin MİK 487/2017 Karar Numaralı ve “22Ku “D” Sigortası” Alımına İlişkin MİK 590/2018 Karar Numaralı İhaleler ile Sonrası Uygulamalara İlişkin Sayıştay Denetim Raporu”
Sayıştay Komitesi’nde görüşülmesi için sunulan raporlar şöyle:
“1. Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu’nun “Muhtelif Elektrik Malzemeleri” Alımına İlişkin MİK.056/2019 Karar Numaralı İhalesi ile Sonrası Uygulamaları Hakkında Sayıştay Denetim Raporu
2. Ombudsman’ın Teknecik Elektrik Santrali’nde Elektrik Üretiminde Kullanılan Yakıt Hakkında Hazırlanan Denetçi Raporu
3. Ombudsman’ın Kıbrıs Türk Elektrik Kurumunda Personelin Hak, Ödev ve Sorumluluklarını Belirleyen Bazı Konularda Usulsüzlükler Hakkında Denetçi Raporu
4. Ombudsman’ın Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu Yönetim Kurulu Başkanlığı, 15 Nisan 2021 Tarihli Yönetim Kurulu Kararı ile Kurumda Çalışma Düzeninin İyileştirilmesi ve Hiyerarşik Düzenin Sağlanması Gerekçesi ile Belirli Kadrolara Yapılan Görevlendirmelere İlişkin Hazırlanan Denetçi Raporu”
‘Akaryakıt ihalesi’
yılan hikayesine döndü
Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu’nda Aralık 2020’den beridir ‘akaryakıt ihalesi’ krizi yaşanıyor.
Aralık 2020’den bu yana yılan hikayesine dönüşen akaryakıt ihaleleri nedeniyle ülkenin elektrik ihtiyacını karşılamak için Bakanlar Kurulu kararıyla birçok kez ihalesiz yakıt alımı gerçekleştirildi.
KIB-TEK eski Asbaşkanı Yusuf Avcıoğlu’na göre, özellikle son bir yıl içerisinde ihalesiz yakıt alımları nedeniyle kurum çok ciddi miktarda zarara uğratıldı; şartnameye uygun olarak alınmayan yakıt analiz sonuçları da kamuoyuyla paylaşılmadı.
Avcıoğlu, ihalesiz yakıt alımlarının KIB-TEK’i uğrattığı maddi zararın yaklaşık 5 milyon 200 bin dolar olduğunu belirtti.
Türk malı olması gereken
malzemeler, Çin malı çıktı
Sayıştay Başkanlığı geçtiğimiz yıl KIB-TEK’le ilgili hazırladığı bir raporda, KIB-TEK’e Türkiye menşeli malzemeler yerine ihale şartnamelerine aykırı, evsafa uygun olmayan Çin menşeli malzemelerin teslim edildiğini ortaya çıkardı.
Konuyla ilgili Başsavcılık ile Mali Polis’in tahkikatı devam ederken, kurumun bu yüzden milyonlarca TL zarara uğratıldığı iddia edildi.
Mali Polis’in konuyla ilgili araştırmasını tamamlayarak Başsavcılık’a göndermesi sonrası yargı süreci başladı. Konuyla ilgili 3 kişi mahkemeye çıkarılarak ileride yargılanmak üzere teminata bağlandı. 27 sayfalık hazırlanan raporda adı geçen şirketin 3 yöneticisi ağır ceza mahkemesinde yargılanacak.
‘Dip çamur’ ihalesi
435 bin dolara mal oldu
Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu’nun 2018 yılında Teknecik Elektrik Santrali’nde biriken dip çamurunun alınması için çıktığı ihaleye 435 bin dolar; bir başka deyişle o dönemdeki kura göre yaklaşık 3 milyon TL ödendi.
Kurumun dip çamur temizliğine ödediği bu miktar birçok kesim tarafından tepkiyle karşılanmıştı.
O dönemde günlerce süren tartışmalar kısa bir süre sonra unutuldu, kurumu zarara uğratan bu suç da aydınlatılmadan kapandı.
Başbakanlık Denetleme
Kurulu araştırma yaptı
Başbakan Ünal Üstel ise KIB-TEK’te yaşanan krizlerin araştırılması için kısa süre önce Başbakanlık Denetleme Kurulu’na görev verdi.
Başbakanlık Denetleme Kurulu da KIB-TEK’in hem son dönemlerde neden yakıt krizi yaşayacak kadar kötü duruma geldiğini, hem de ortaya çıkan kriz sırasında yapılan yakıt alımı fiyatlarında bir suiistimal ya da ihmal olup olmadığını çok yönlü bir şekilde araştırdı.
Henüz resmi bir açıklama olmamasına rağmen güvenilir kaynaklardan edinilen bilgiye göre, Başbakanlık Denetleme Kurulu gerekli soruşturmayı tamamlayarak Başbakan’a sundu, ancak bu rapor kamuoyuyla paylaşılmadı.
KIB-TEK müdürü 522
davadan suçlu bulundu
KIB-TEK’teki yolsuzluk ve usulsüzlük iddiaları, çarşaf gibi uzayan bir liste haline geldi.
Kurumun yöneticileri hakkında ortaya atılan birçok iddia yine havada kaldı, ya hukuk yoluna başvurulmadı ya da yargı süreci henüz tamamlanmadığından kamuoyunun gündemine gelmedi.
Ancak son birkaç yıldır ülke gündeminde olan ve kurumu zarara uğratan yolsuzluk olaylarından biri aydınlatıldı.
Başbakanlık Denetleme Kurulu tarafından ortaya çıkarılan yolsuzluk olayı kamuoyunda büyük bir tepki topladı.
Hatırlanacağı üzere, KIB-TEK Genel Müdürü Gürcan Erdoğan’ın şoförü Hüseyin İnce’ye, mevzuatta belirlenen %25’i aşan ek mesai ödemesiyle ilgili aylardır süren araştırma sonucunda, “Yetki aşımı, yanıltıcı beyan, usulsüz ödeme, yasal mevzuata aykırı işlemler ile kurumu zarar uğratma tespiti” yapılmıştı. Başbakanlık Denetleme Kurulu; 2016 Haziran-2018 Ocak dönemi ile ilgili yapılan incelemede, 64 bin 671,32 TL’lik ek mesainin usulsüz ödendiği bulgusu yaparak, 61 bin 423 TL’den Gürcan Erdoğan’ı, 3 bin 247.65 TL’den de Hüseyin İnce’yi sorumlu tuttu.
Rapor, Savcılığa Başbakanlık Denetleme Kurulu tarafından gönderildi. KIB-TEK Yönetim Kurulu adına avukat Emre Efendi, Polis Genel Müdürlüğü’ne giderek, her iki isimle ilgili suç duyurusunda bulunmuştu.
Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu eski genel müdürlerinden Gürcan Erdoğan ile şoförü Hüseyin İnce, yolsuzluk suçlamasıyla itham edildi, toplam 522 davadan suçlu bulunarak 18’er ay hapse mahkum edildi.
5 ayda 4 kez yönetim
kurulu başkanı değişti
Son yıllarda neredeyse her hükümet değişikliğinde KIB-TEK yönetim kurulunda da değişikliğe gidildi. Bu da yetmedi 5 ay içerisinde 4 kez yönetim kurulu başkanı değişti.
4 Nisan’da Turan Büyükyılmaz görevden alındı, yerine Meftun Orkun atandı. 25 Mayıs’ta Meftun Orkun görevden alınarak bu göreve Hasan Amca getirildi.
Çok geçmeden 8 Haziran’da da Hasan Amca görevden alındı ve yerine Hasan Akyiğit atandı. Bu da yetmedi, 31 Ağustos’ta Akyiğit de görevden alındı, yerine Hüseyin Paşa atandı.
Şahiner: KIB-TEK son 3 yılda,
sadece “zararına satıştan”
2 milyar TL zarara uğratıldı
Cumhuriyetçi Türk Partisi (CTP) milletvekili Salahi Şahiner, KIB-TEK’le ilgili mevzuata göre kurumun maliyet fiyatına elektrik satmak zorunda olduğunu, ancak son 3 yıllık dönemde hem fiyat ayarlamalarının zamanında yapılmaması, hem de üretim maliyeti ile satış fiyatı arasındaki farkın maliye tarafından üstlenilmemesi nedeniyle kurumun yaklaşık 2 milyar TL zarara uğratıldığını vurguladı.
Şahiner, Cumhuriyet Meclisi Sayıştay Komitesi’nin gündeminde KIB-TEK’le ilgili 15 civarında dosyanın bulunduğunu, ancak bu dosyaların Başsavcılığa iletilmesine rağmen çoğunun sonuçlanmadığını belirtti.
Şahiner, söz konusu dosyalarda kurumun milyonlarca liralık zarar ettirildiği ve suç unsuru tespit edilen noktaların olmasına rağmen polis soruşturmalarının devam ettiğini, ilgili konular yargıya intikal etmişse bile hâlâ sonuçlanamadığını üzülerek gözlemlediğini kaydetti.
“İhalesiz akaryakıt alımı nedeniyle
son 3 ayda 500 milyon TL’lik zarar”
KIB-TEK’in son 3 ayda güneyden alınan elektrik için ödenen yüksek meblağ dahil yaklaşık 500 milyon TL daha zarara uğratıldığını belirten Şahiner, “İhalesiz yakıt alımının 300 milyon TL’ye yakın bir kısmı birkaç şirket üzerinden yapılan bir vurgundur” dedi.
Sayıştay Başkanlığı’nın KIB-TEK’le ilgili hazırladığı raporlara işaret eden Şahiner, süreçle ilgili de bilgi verdi.
“Gerek Sayıştay raporlarının hazırlanması
gerekse sonraki süreç yavaş ilerliyor”
Bazı dosyalarda cezai unsur tespit edildiği halde sürecin çok yavaş ilerlediğini ifade eden Şahiner, polis teşkilatı zamanında güçlendirilmediği için bu sıkıntının yaşandığını dile getirdi.
Şahiner, KIB-TEK’le ilgili birçok dosyanın yargıda olduğunu, ancak siyaset kurumu olarak yargıya gereken katkı zamanında yapılmadığı için sürecin uzayıp gittiğini söyledi, “Her şeye rağmen bu dosyaların yargıda olması bizim için en büyük güven unsurudur” dedi.
Salahi Şahiner, Başbakan Ünal Üstel’in, KIB-TEK’te yaşanan durumun ardından gelen tepkileri azaltmak için Başbakanlık Denetleme Kurulu’nu göreve çağırdığını, ilgili kurulun KIB-TEK’le ilgili rapor hazırladığını, ancak bu raporu kamuoyuyla paylaşmaktan kaçındığının da altını çizdi.
“KIB-TEK’in sürdürülebilir
bir yapıya kavuşması mümkün”
Şahiner, KIB-TEK’in daha şeffaf ve sürdürülebilir bir yapıya kavuşmasının mümkün olduğunu, ancak bunun için siyasi iradeye ihtiyaç duyulduğunu belirtti.
KIB-TEK’in sürdürülebilir olabilmesi için yapacağı yatırımlarda, hükümetin veya siyasi atamayla gelen yönetim kurulları veya müdürün engeline takılmayacak “bağımsız” bir yapıda olması gerektiğini dile getiren Şahiner, şu anki esas sıkıntının yatırım ihaleleri süreçlerinde yaşandığını ifade etti.
Şahiner, KIB-TEK’te ihaleler ile teknik şartnameleri hazırlayan teknik kadronun güçlendirilmesi gerektiğine dikkat çekerek, özellikle ihalelerin hazırlanması konusunda kurumun daha profesyonel, daha bağımsız ve daha özerk bir yapıda olmasının şart olduğunu söyledi, “ihaleleri ‘adrese teslim’ bir formata çekebilmek için yüzlerine gözlerine benzetiyorlar, akabinde ise ihaleler ya iptal olmak zorunda kalıyor, ya da kötü kaliteli ürünler alınıyor” dedi.
